Zagadnienie poprawy własnego zachowania, ulepszania swoich możliwości pod kątem zwiększania wydajności, polepszania kontaktów personalnych na płaszczyźnie relacji pracownik/szef, mąż/żona, rodzic/dziecko, etc., było tematem wielu książek i poradników. Pozycje te oferowały przeważnie garść praktycznych porad, dzięki stosowaniu których możemy być, np. pozytywniej nastawieni do życia czy też wykonywanej pracy, być bardziej czarującymi osobami, lepiej koncentrować się na powierzonych pod naszą odpowiedzialność zadaniach. Jedną z pozycji która przedstawia ten problem w ciekawy i jednocześnie nowatorski sposób, jest książka Stephena R. Coveya „7 nawyków skutecznego działania”. Nowatorstwo omawianej książki przejawia się w sposobie przedstawienia problemu i propozycji jego rozwiązania. Już w pierwszym rozdziale dowiadujemy się, dlaczego większość nowoczesnych poradników obiecujących szybkie i skuteczne recepty na sukces zawodzi, albo w najlepszym przypadku okazuje się jedynie rozwiązaniami na krótką metę.
Autorem książki jest Stephen R. Covey (ur. 24 października 1932 w Salt Lake City) jest autorem bestellerowych pozycji na temat przywództwa oraz rozwoju osobistego. W roku 1996 amerykański tygodnik Time umieścił Stephena R. Coveya na liście najbardziej wpływowych ludzi Ameryki. W roku 1998 Covey uhonorowany został m.in. odznaczeniem Thomas Moore College Medallion. W tym samym roku otrzymał także międzynarodową nagrodę pokojową – Sik'h 1998 International Man of Peace Award. Jednocześnie jest ojcem dziewięciorga dzieci i dziadkiem pięćdziesięciu jeden wnucząt.
Podstawową różnicą która oddziela tą pozycję od innych książek utrzymanych w tonie poradników np. menadżerskich jest rozróżnienie problemu na etykę charakteru i etykę osobowości. Różnice są znaczące – etyka charakteru koncentruje się na rozwoju osobowości, dojrzałości emocjonalnej, hartowaniu charakteru, przyjmowania aktywnych postaw wobec problemów, czyli tym, nad czym możemy poniekąd pracować w odosobnieniu i są to jednocześnie nasze własne decyzje uniezależnione od innych. Etyka osobowości koncentruje się natomiast na tym, co widoczne jest na zewnątrz – poddaje nam użyteczne porady jak się zachowywać w towarzystwie, jak motywować swoich pracowników poprzez częste zebrania i wygłaszanie specjalnych mów mających za cel podniesienie morali, co zrobić aby dostać wymarzoną pracę, etc. Przykładów książek jest całe mnóstwo, jednak zdaniem autora, zajmują się one naszą „powierzchnią”, zapominając całkowicie o tym, jak należy kształtować swój charakter. Uwaga skierowana jest np. na zagadnienie naszych paradygmatów, czyli pewnych odgórnych założeń, które uznajemy za pewniki, i to od nich uzależniamy nasze postępowanie. I tutaj pojawia się istotne pytanie – co się stanie, jeżeli posiadając mapę X miasta A chcemy znaleźć konkretne miejsce w mieście B posługując się wspomnianą mapą X? Z pewnością nie znajdziemy tego, czego szukamy. Taką metaforą posługuje się autor, mówiąc o etyce charakteru i etyce osobowości – jeśli pierwsze z tych zagadnień mamy niedopracowane, to nie znajdziemy się tam, gdzie być chcemy, a koncentrując się na metodach np. zwiększających nasze poczucie wartości, to podczas drogi do tego celu będziemy jeszcze bardziej pewni, że zmierzamy w dobrą stronę, a gdy zorientujemy się, że jesteśmy w złym miejscu, poczujemy tylko mniejszą złość (dzięki innym specjalnym technikom).
Następna kwestia dotyka naszej dojrzałości – czy zdajemy sobie sprawę ze swojego rozwoju emocjonalnego, czy jesteśmy z niego zadowoleni, czy też pozostawia dużo do życzenia. Przedstawione poniżej punkty mają dać nam odpowiedź na to, jak uwolnić się z niektórych złych nawyków które posiadamy i jak zastąpić je tymi pozytywnymi, tymi, dzięki którym będziemy się rozwijać. Autor przedstawił 7 nawyków, których zaszczepienie w naszym codziennym postępowaniu, powinno przynieść nam osobiste i zawodowe spełnienie. Tymi siedmioma zasadami są:
- Bądź proaktywny
- Zaczynaj z wizją końca
- Rób najpierw to, co najważniejsze
- Myśl w kategoriach wygrana-wygrana
- Staraj się najpierw zrozumieć, potem być zrozumiany
- Synergia
- Ostrzenie piły
Paradygmat siedmiu nawyków podzielony jest na Zależność (punkt 1, 2 i 3), Niezależność (7), oraz Współzależność (punkt 4, 5, 6). Zależność może być np. emocjonalna (gdy nasze poczucie wartości zależy od opinii innego człowieka), bądź fizyczne (gdy nie potrafimy sami się obronić lub pracować), niezależność, jako kolejny stopień, wymaga personalnych sukcesów do określenia siebie i bycia samodzielną jednostką, potrafiącą całkowicie zadbać o siebie, jest niezależna finansowo, intelektualnie i emocjonalnie od wpływów z zewnątrz, lecz najwięcej może osiągnąć człowiek współpracujący z innymi, wykorzystującymi swoje talenty i talenty innych ludzi do tworzenia wspanialszych rzeczy, lecz to wymaga dwóch poprzednich etapów, które zakończymy sukcesem. Dlatego też nie ma szybkiej drogi na szczyt – ktoś zależny nie może próbować pracować efektywnie na szczeblu współzależności, bo nie jest wystarczająco dojrzały – tą dojrzałość uzyskuje poprzez własne personalne sukcesy. Po nich jest czas na sukcesy publiczne.
Każdy z tych punktów wydaje się jasny, lecz autor rozbija je na kolejne podkategorie, unaoczniając czytelnikowi jak bardzo subtelne są to zagadnienia. Proaktywność (z angielskiego „Proactive”) to sposób w jaki reagujemy na codzienne sytuacje w których się znajdujemy. Autor zadaje nam pytanie, czy my kierujemy się w życiu zasadą wykorzystywania i obracania na swoją korzyść wszystkich możliwych do wykorzystania sytuacji, czy też wolimy narzekać na przytrafiające się nam zdarzenia, i szukając coraz to nowszych wymówek, pogłębiać nasze przekonanie o tym, że nic nie da się zrobić? Autor dzieli problemy, a raczej sytuacje które nas spotykają na zewnętrzne i wewnętrzne. Zewnętrznymi są te, na które nie mamy żadnego bezpośredniego wpływu (sytuacje którymi się interesujemy, lecz nie mamy na nie wpływu), natomiast wewnętrzne to te, na które mamy wpływ bezpośredni i możemy zmienić o ile jesteśmy proaktywni. Reaktywnymi osobami są te, które biernie przyglądają się sytuacjom w życiu i nie potrafią podjąć jakichkolwiek działań dla poprawy swojej sytuacji.
Autor proponuje, abyśmy popatrzyli na siebie z innej perspektywy i uświadomili sobie, że potrafimy poddać świadomemu myśleniu swoje własne myśli a tym samym nasze spojrzenie na świat – czyli paradygmaty. Jeśli z jakichkolwiek powodów wydają się nieodpowiednie – czas je zmienić. Książka proponuje nam zmianę wewnętrzną – na owoce takiej zmiany długo czekać nie trzeba. Wystarczy porównać osoby aktywne a bierne w dziedzinie jakiegokolwiek zawodu – kogo szef chętniej widzi w zespole? Kogoś kto o wszystko pyta („Jak ja mam poradzić sobie z tym problemem?”), czy inteligentną i aktywną jednostkę, która nie dość że sama zdiagnozuje problemy, to jeszcze poda przykład ich rozwiązania? Kogo my sami byśmy chętniej zostawili na pokładzie, a komu byśmy podziękowali?
Autor podzielił książkę na 7 głównych części, każda będąca kolejnym tytułowym nawykiem. Wszystkie rozdziały są ułożone w logicznym porządku - najpierw, zasady tworzenia własnej wizji, następnie zaczynanie dnia z wizją swojego życiowego celu stworzonego uprzednio w wyobraźni, potem nawyk trzeci będący owocem dwóch poprzednich czyli efektywne wypełnianie powierzonych sobie obowiązków na drodze do fizycznego tworzenia celu postawionego wcześniej. Następnie przechodzimy do zasady przewodzenia innym, czyli takiego postępowania, aby ludzie chcieli z nami pracować, potem dowiadujemy się jak ważna jest sztuka rozumienia innych i wstrzymywanie się z chęcią bycia zrozumianym oraz przedwczesną diagnozą problemu i podsuwaniem niesprawdzających się rozwiązań, dowiadujemy się w kolejnym rozdziale czym jest synergia i dlaczego tak ważne dla niej jest współdziałanie poprzednich nawyków, na koniec zaś dowiadujemy się dlaczego autor ostatni nawyk nazwał ostrzeniem piły. W połączeniu wszystkie te nawyki pozwolą nam ocenić własne możliwości, dadzą nam siłę aby je odpowiednio spożytkować, pokażą jak współdziałać z innymi ludźmi i jak ich cenić. Ważna jest również odnowa własnych sił, aby w pogoni za szczęściem nie wyczerpać naszego najważniejszego zasobu – nas samych.
Elementem budującym tą książkę jak i jedną z najważniejszych jej idei jest zaznaczenie że pomiędzy bodźcem a reakcją istnieje pewna przestrzeń którą dowolne możemy wypełnić. Przeważnie reagujemy nieświadomie – mamy pewne nawyki, i nie uświadamiamy sobie, jak wiele wolności jest w tej małej przestrzeni. Wolność przejawia się w momencie, gdy ktoś lub coś na nas wpływa - wtedy mamy pełen wybór spośród różnych reakcji, którymi możemy się posłużyć. I choć warunki mogą być skrajnie niesprzyjające, o tyle to tylko od nas zależy, ile wolności w odbiorze i interpretacji zdarzenia sobie damy.
